Gmina Uniejów pozyskała dotacje na realizacje działań związanych z upamiętnieniem, docenieniem, a także ochroną tradycji kwiatowych dywanów na uroczystość Bożego Ciała w Spycimierzu.
Tradycja Bożego Ciała w Spycimierzu – pamięć i promocja
Celem projektu było upamiętnienie, docenienie i upowszechnienie wyjątkowej w Polsce tradycji sypania kwietnych dywanów, która towarzyszy obchodom Bożego Ciała w Spycimierzu. Projekt służył wzmocnieniu lokalnej tożsamości kulturowej oraz inspiracji do dalszych działań.
W ramach przedsięwzięcia wykonano następujące zadania:
- Kwerendy na temat spycimierskich tradycji związanych z obchodami Bożego Ciała w archiwach pobliskich instytucji kultury, uczelni, ale także u regionalistów, miłośników wspomnianych tradycji i mieszkańców Spycimierza
- Wydanie albumu fotograficznego, który był dystrybuowany w Polsce i za granicą. Wydawnictwo służyło upowszechnianiu tej tradycji i prezentacji dumy z polskiej kultury ludowej
- Organizacja warsztatów skierowanych do liderów społeczności lokalnej mających na celu wzmocnienie zaangażowania i inspiracji do dalszej twórczej działalności. Warsztaty miały również integracyjny charakter dla lokalnej wspólnoty. Podczas zajęć z udziałem wybitnych ekspertów oraz delegatów ze społeczności rozmawiano o podobnych tradycjach, odbyła się też dyskusja nad dalszym rozwojem tradycji lokalnej i wzmocnieniem przekazu międzypokoleniowego.
Album fotograficzny
Album fotograficzny w trzech językach, według koncepcji artysty fotografika Janusza Tatarkiewicza cieszył się dużym uznaniem. Każda rodzina w parafii Spycimierz otrzymała egzemplarz publikacji.
Wnioskodawca: Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Uniejowie
Program: Kultura – Interwencje 2018. EtnoPolska
Całkowita wartość projektu: 86 600 zł
Kwota dofinansowania: 83 300 zł
Okres realizacji: 30.09.2018 – 20.11.2018 r.
Dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach Programu Kultura-Interwencje 2018. EtnoPolska
Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu – ochrona i wzmacnianie tradycji
Głównym celem było przygotowanie i opracowanie rekomendacji do planu ochrony zjawiska „Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu”, które decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zostało w 2018 r. wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
W ramach przedsięwzięcia wykonano następujące zadania:
- Terenowe badania prowadzone w latach 2019-2020 przez dwa zespoły badawcze: etnograficzny – kierowany przez dr hab. Katarzynę Smyk i dotyczący turystyki i rozwoju regionalnego – kierowany przez dr. hab. Bogdana Włodarczyka z Uniwersytetu Łódzkiego. Ich celem było sporządzenie ekspertyz i sformułowanie wstępnych rekomendacji. Stanowiły one podstawę do rozpoczęcia przez depozytariuszy prac nad programem ochrony dziedzictwa.
- Kwerendy archiwów filmowych, a także dokumentacji filmowej i fotograficznej zjawiska.
- Organizacja i przeprowadzenie warsztatów i konsultacji społecznych. W wymiarze społecznym warsztaty miały na celu integrację społeczności lokalnej wokół dziedzictwa, zaangażowanie możliwie wszystkich członków wspólnoty w działania planowania i realizacji działań ochronnych, a także wzmocnienie poczucia wysokiej wartości swojej tradycji. W wymiarze merytorycznym, chodziło o przygotowanie depozytariuszy do skutecznego realizowania, ewaluowania i aktualizowania planu ochrony tej tradycji. Ważnym elementem projektu była organizacja trzeciego i czwartego Seminarium Spycimierskiego. To kontynuacja rozpoczętych w 2018 r. międzynarodowych spotkań na temat niematerialnego dziedzictwa kultury w Polsce i na świecie. W wydarzeniu zawsze uczestniczą przedstawiciele depozytariuszy tradycji spycimierskiej.
- Organizacja wyjazdu studyjnego do Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie
- Wydanie publikacji „Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony”. W tomie znajdują się uporządkowane wskazówki, jak z nimi dalej pracować, do kogo są kierowane oraz do jakich partnerów warto się zwrócić z prośbą o pomoc lub z propozycją współpracy. Całość omówiono z mieszkańcami podczas konsultacji społecznych i warsztatów. Rekomendacje poprzedzone są ekspertyzami autorów, którzy prowadzili badania w Spycimierzu w latach 2018-2020 oraz uczestniczyli w warsztatach organizowanych przez wspólnotę depozytariuszy.
Wnioskodawca: Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Uniejowie
Program: Kultura ludowa i tradycyjna
Całkowita wartość projektu: 120 153 zł
Kwota dofinansowania: 95 000 zł
Okres realizacji: 2.04.2019 – 31.12.2020
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
Badania etnograficzno-antropologiczne w latach 2019-2020
Badania te odbyły się w okresie Bożego Ciała w dwóch kolejnych latach: 2019 i 2020. Zanim do nich doszło, A.W. Brzezińska (kierowniczka zespołu badawczego) oraz K. Smyk opracowały narzędzia badawcze w postaci trzyczęściowego kwestionariusza i ankiety obserwacji uczestniczącej. Metodyka ta zawierała podział badań na trzy etapy: pierwszy tuż przed świątecznym czwartkiem, drugi – w samym dniu święta, ostatni – tuż po wydarzeniach. Na wstępnym etapie wykorzystywano dwa kwestionariusze: pierwszy dotyczył oczekiwań parafian związanych z uroczystością w danym roku (autorstwa A.W. Brzezińskiej), drugi – historii i współczesności zwyczaju (autorstwa K. Smyk). W dzień Bożego Ciała badacze korzystali z arkusza obserwacji, zaś po święcie – z kwestionariusza ewaluacyjnego, którego celem było uzyskanie informacji na temat wrażeń z uroczystości oraz planów na przyszłość (autorstwa A.W. Brzezińskiej). Te cztery narzędzia zaktualizowała K. Smyk do potrzeb badawczych w 2020 roku w związku ze zmianami w obchodach Bożego Ciała spowodowanymi pandemią COVID-19. Dzięki tym narzędziom spodziewano się uzyskać wiedzę nie tylko o technicznej stronie zwyczaju, ale i towarzyszących temu emocjach i nadziejach. W sferze etnologicznej poszerzyłoby to wiedzę o funkcjonowaniu i zarządzaniu tradycją w ramach małych wspólnot. Koordynatorka działań zespołu etnograficzno-antropologicznego A.W. Brzezińska skonstruowała także zasady zapisu materiałów pobadawczych.
Pierwszy wyjazd terenowy do Spycimierza odbył się w dniach 19-21 czerwca 2019 roku. Uczestniczyły w nim badaczki: A.W. Brzezińska i dr hab. Magdalena Ziółkowska, prof. UAM, wraz z doktorantką UAM Karoliną Dziubatą oraz dr. Arkadiuszem Jełowickim z poznańskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Zgodnie z opracowanym wcześniej programem, przez trzy dni badań towarzyszono czterem rodzinom z parafii. Trzy z nich mieszkają w Spycimierzu, a jedna – w pobliskim Zieleniu. Wszystkie familie łączyło to, że miały pod opieką układanie swego odcinka kwietnych dywanów wzdłuż drogi procesji. Naukowcy przeprowadzili wywiady kwestionariuszowe (zarejestrowane w formie nagrań audio), ankiety, wykonali notatki terenowe oraz odpowiednią liczbę zdjęć.
Drugi wyjazd terenowy odbył się w dniach 10-11 czerwca 2020 roku. Diametralnie inna sytuacja społeczna spowodowana pandemią wymagała weryfikacji doświadczeń z poprzedniego roku. W dwudniowych badaniach terenowych uczestniczyły badaczki: A.W. Brzezińska, K. Dziubata, K. Smyk oraz A. Jełowicki. Ich przebieg oraz efekty dokumentacyjne były podobne do tych z 2019 roku.
I tom Serii Spycimierskiej
W ramach projektu powstał raport z przygotowanymi przez ekspertów rekomendacjami do planu ochrony Procesji Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu. Rekomendacje poprzedzone są ekspertyzami autorów, którzy prowadzili badania w Spycimierzu w latach 2018-2020 oraz uczestniczyli w warsztatach organizowanych przez wspólnotę depozytariuszy.
Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu w kontekście krajobrazu kulturowo-przyrodniczego
Głównym celem projektu jest opracowanie i wdrażanie pionierskiego programu ochrony niematerialnego dziedzictwa kultury, jakim jest procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu w kontekście krajobrazu kulturowo-przyrodniczego. Drugim celem jest wzmocnienie potencjału mieszkańców Spycimierza – depozytariuszy tradycji.
W ramach przedsięwzięcia przewidziano wykonanie następujących zadań w modelu partycypacyjnym z decydującym głosem depozytariuszy:
- Interdyscyplinarne badania etnologiczne, geograficzno-przestrzenne, historyczne i biologiczne.
- Wydanie raportu z ekspertyzami i zaleceniami do holistycznej ochrony tradycji.
- Przygotowanie podstaw działalności merytorycznej Centrum historyczno-kulturalnego „Spycimierskie Boże Ciało” ze szczególnym uwzględnieniem opracowania podstaw oferty edukacyjnej, opracowania założeń produktu turystyki zrównoważonej.
- Zbudowanie podstaw Społecznego Archiwum Spycimierskiego.
Pionierski charakter przedsięwzięcia polega na tym, że depozytariusze wraz z zaproszonymi do współpracy ekspertami sformułują i wprowadzą w życie ochronę swojego dziedzictwa niematerialnego w kontekście krajobrazu kulturowo-przyrodniczego najbliższego otoczenia parafii spycimierskiej. Pod względem kulturowo-historyczno-przyrodniczym krajobraz obejmuje obszar gminy Uniejów, a nawet wychodzi poza jej granice administracyjne.
Wpisuje się tym w ideę zrównoważonego rozwoju, promowaną przez UNESCO i Konwencję z 2003 r. oraz w cele strategiczne programu „Kultura ludowa i tradycyjna”, wpierając zjawiska kulturowe funkcjonujące na poziomie ponadlokalnym, budując platformę współpracy na poziomie regionalnym. Jest zgodne z celami wyznaczonymi przez Unię Europejską w komunikacie Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno–Społecznego i Komitetu Regionów „W kierunku zintegrowanego podejścia do dziedzictwa kulturowego w Europie”.
Wnioskodawca: Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Uniejowie
Program: Kultura ludowa i tradycyjna
Całkowita wartość projektu: 131 250 zł
Kwota dofinansowania: 105 000 zł
Okres realizacji: 1.05.2021 – 31.12.2022
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
II tom Serii Spycimierskiej
Podsumowaniem projektu badawczo-aplikacyjnego realizowanego w Spycimierzu w latach 2021–2022 jest publikacja pt. Dziedzictwo niematerialne w krajobrazie kulturowo-przyrodniczym. Przykład Bożego Ciała w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje. Rozważania podjęte w publikacji dotyczą ochrony i zarządzania dziedzictwem niematerialnym w aspekcie materialnych zasobów i dóbr kultury, dziedzictwa przyrodniczego, historycznego, obyczajowego i związanych z nimi wartości duchowych.
W raporcie poruszone zostały m.in. tematy dotyczące dziedzictwa kulturowego gminy Uniejów z perspektywy samorządu, omówione zostały założenia projektu „Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu w kontekście krajobrazu kulturowo-przyrodniczego”. Przedstawione ekspertyzy dotyczą środowiska geograficznego wsi ( klimat, fauna, flora, położenie geograficzne). Na kolejnych kartach przeczytamy o walorach przyrodniczych parafii Spycimierz i jej historii. Pozostałe rozdziały dotyczą koncepcji produktu turystyki zrównoważonej Spycimierza oraz rozważań, czy tradycja może być markowa?
