Tegoroczne Boże Ciało było w Spycimierzu pierwszą uroczystością od wpisania pół roku temu na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. Wiadomość o wpisie rozniosła się bardzo szybko po całym kraju, ściągając duże zainteresowanie mediów. Mieszkańcy parafii, a w szczególności zarząd Parafialnego Stowarzyszenia „Spycimierskie Boże Ciało” udzielali licznych wywiadów dla prasy i portali internetowych oraz wypowiedzi do materiałów filmowych. Te dodatkowe obowiązki nie przeszkodziły w tym, co dla parafian najważniejsze: przygotowaniu kwiatowych dywanów na uroczystą procesję Bożego Ciała.
Kwiatów nie zabrakło
Goście, którzy przybyli do Spycimierza w Boże Ciało w południe, byli wprost olśnieni różnorodnością wzorów i kolorów oraz intensywnym, unoszącym się nad dywanem zapachem świeżych kwiatów. Nic dziwnego – w tym roku dominowały aromatyczne róże i jaśmin i czarny bez, a do tego nazbierane na okolicznych polach czerwone maki i błękitne chabry ułożone w przemyślne wzory.
Jak zawsze, część wzorów nawiązywała do współczesnych tematów. Rzucały się w oczy motywy gołębi pokoju oraz barwy ukraińskie, co było oczywistym wyrazem solidarności z narodem ukraińskim i przekazania życzenia pokoju.
Tłumy gości, w tym roku większe niż w poprzednich latach, w skupieniu przechodziły wzdłuż obu boków dywanu, podziwiając barwy, wzory i przede wszystkim kreatywność twórców. Oglądający na dłużej zatrzymywali się przy mieszkańcach, którzy kończyli układać swoje odcinki i bacznie przyglądali się technice układania i podziwiali zgodną współpracę członków poszczególnych rodzin.
Uroczysta procesja
Punktualnie o godzinie 17 rozpoczęła się msza św. odprawiana przez ordynariusza włocławskiego, biskupa Krzysztofa Wętkowskiego. Po niej spod kościoła wyruszyła uroczysta procesja złożona z parafian i licznych gości. Nad pochodem górował ogromny krucyfiks otoczony symbolicznymi motywami z kwiatów. Dzieło wykonali goście z miasta Artena we Włoszech, w którym od lat kultywowana jest tradycja budowy kwiatowych krucyfiksów na procesję Bożego Ciała.
Aż trudno uwierzyć, że tysiące ludzi, którzy przeszli po kwiatowym dywanie, nie zdołały go do końca podeptać. Po procesji na trasie Bożego Ciała pozostał wyraźny kolorowy ślad. Ale tylko na krótki czas, gdyż wieczorem twórcy tego barwnego arcydzieła wyszli na trasę z miotłami, by dokładnie posprzątać ulice. Pytani, czy im nie szkoda, że po dywanie niewiele zostało, niezmiennie odpowiadają, że cieszą się, że Najświętszy Sakrament przeszedł przez Spycimierz w tak wyjątkowej oprawie i już nie mogą się doczekać następnego roku, kiedy znowu zbiorą kwiaty i ubiorą drogę.
Koncerty skrzypków z Kaustinen
Tegoroczna uroczystość Bożego Ciała w Spycimierzu otrzymała szczególną oprawę ze względu na wpis na listę UNESCO i tym samym zaliczenie tutejszej tradycji do światowego dziedzictwa kulturowego. Sfinansowanie wydarzeń towarzyszących było możliwe dzięki dotacji Marszałka Województwa Łódzkiego i wsparciu Gminy Uniejów. Plan tegorocznego Bożego Ciała obejmował pokazanie innych tradycji wpisanych na światową listę oraz – jak co roku – zaproszenie Włochów zrzeszonych w zaprzyjaźnionym z Uniejowem i Spycimierzem stowarzyszeniem „Infioritalia”. Z listy UNESCO zaproszenie otrzymała wyjątkowa tradycja muzyczna z Finlandii – gra na skrzypcach w Kaustinen. Fińscy muzycy pozytywnie odpowiedzieli na zaproszenie. Gmina Kaustinen sfinansowała podróż autokarem do Polski, a dotacja Marszałka umożliwiła pokrycie kosztów na miejscu.
Fińscy skrzypkowie dali trzy koncerty – jeden w uniejowskiej kolegiacie i dwa w uroczystość Bożego Ciała w Spycimierzu. W liczącej 4300 mieszkańców gminie Kaustinen w środkowej Finlandii setki mieszkańców podtrzymują żywą tradycję muzyczną i taneczną, której głównym instrumentem są skrzypce. Wpadające w ucho melodie grane bez czytania nut przez muzyków w wieku od 12 do 80 lat podbiły serca słuchaczy w Uniejowie i Spycimierzu. Pierwsze skrzypce grał Mauno Järvelä, doctor honoris causa Akademii Stradivariusa.
Dawny styl gry przetrwał przede wszystkim dzięki metodzie uczenia się ze słuchu. Przekazywanie umiejętności oparte na modelu mistrz-uczeń zapewniło zachowanie zarówno starego stylu, jak i repertuaru obejmującego setki melodii. Wcześniej tradycja ta była przekazywana w rodzinach, a współcześnie nauczana jest w szkołach między innymi na specjalnych zajęciach dla dzieci, zwanych Näppäri. Najważniejszym wydarzeniem w Kaustinen jest coroczny Festiwal Muzyki Ludowej, w którym biorą udział tysiące muzyków amatorów i profesjonalistów z całej Finlandii i świata.
Tradycja gry na skrzypcach w Kaustinen została wpisana na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO w 2021 r.
Wystawa szopek krakowskich
To pierwsza polska tradycja, umieszczona w 2018 r., na światowej liście UNESCO. Swoje dzieła przywiózł do Spycimierza Marek Markowski, szopkarz i jeden z inicjatorów wpisu na listę UNESCO. Sztuka budowy szopek przekazywana jest z pokolenia na pokolenie nieprzerwanie od XIX wieku. Konstrukcje najczęściej wykonane są z drewna, dykty i tektury, a do ich ozdabiania wykorzystuje się kolorowy papier, bibułę i staniol – wielokolorową, błyszczącą, metaliczną folię. Obowiązkowo nawiązują do zabytkowej architektury Krakowa i stanowią jej twórczą interpretację. Centralne miejsce w szopce zajmuje scena Bożego Narodzenia.
Najważniejszym wydarzeniem jest coroczny konkurs odbywający się w pierwszy czwartek grudnia. Ustawione na stopniach pomnika Adama Mickiewicza na Rynku Głównym ocenia profesjonalne jury.
Wystawa w kościele parafialnym była bardzo dobrze dobrana ukazując różnorodność tradycji pod względem stylu, kolorystyki i rozmiaru.
Kwiatowy krucyfiks z Arteny
Infiorata dei Cristi odbywa się przy okazji procesji ku czci Matki Boskiej Łaskawej z Arteny. Cechą szczególną są duże drewniane krucyfiksy ozdobione trzciną, dzikimi szparagami i tysiącami kwiatów. Procesja wychodzi z Sanktuarium Matki Bożej, przechodzi ulicami Arteny i kończy się w kolegiacie Świętego Krzyża. Przez tydzień można oglądać wizerunek Madonny Łaskawej wraz z ukwieconymi krucyfiksami i chorągwiami procesyjnymi.
Święto zostało ustanowione w 1731 r. i odbywa się regularnie w wigilię trzeciej niedzieli maja. Poza licznymi wiernymi, biorą w nim udział bractwa, aktywne w Artenie od średniowiecza. Kwiatowe krucyfiksy po raz pierwszy pojawiły się w procesji w 1861 r. Wykonują je członkowie bractwa, a sztuka ich wykonania przekazywana jest kolejnym pokoleniom.
Do Spycimierza przyjechało trzech twórców z Arteny, przywożąc ze sobą specjalny stelaż, na którym przez kilka dni poprzedzających Boże Ciało układali kompozycję z kwiatów na zielonym podkładzie z kopru ogrodowego. Na ponad dwumetrowej konstrukcji goście z Włoch ułożyli napis „Corpus Domini” (po włosku „Boże Ciało”), wizerunek hostii, herb Uniejowa oraz logotypy Stowarzyszenia „Spycimierskie Boże Ciało” oraz niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Wielki kwiatowy krucyfiks, niesiony w procesji, przyciągał uwagę.
Miejsca, w których odbywały się koncerty, wystawiony był kwiatowy krucyfiks oraz stały szopki krakowskie, zostały specjalnie oznakowane i opisane za pomocą tablic informacyjnych.
Wręczenie listu intencyjnego
Wizyta 37-osobowej grupy muzyków z Finlandii była bardzo dobrą okazją do nawiązania współpracy. Burmistrz Uniejowa Józef Kaczmarek przekazał list intencyjny dotyczący rozpoczęcia współpracy z Fińskim Instytutem Muzyki Ludowej w Kaustinen. Burmistrzowi zależy, żeby powstające w Spycimierzu Centrum historyczno-kulturalne „Spycimierskie Boże Ciało” budowało swoją markę i kompetencje m.in. dzięki szerokiej sieci współpracy z instytucjami z Polski i zagranicy. Działający od prawie 50 lat Instytut jest dla nas niedoścignionym przykładem wieloletniej pracy na polu edukacji, dokumentacji, badań i promocji dziedzictwa kulturowego. Placówka skupia wielu doskonałych fachowców, z których wiedzy regularnie korzysta UNESCO.
„Pragniemy, by Centrum «Spycimierskie Boże Ciało» podążało podobną ścieżką rozwoju, co Fiński Instytut Muzyki Ludowej, czyli systematycznie pracować dla depozytariuszy naszej tradycji, a jednocześnie promować różnorodność światowego dziedzictwa kulturowego. Służymy też naszymi zasobami i otwieramy je dla Państwa. Mam wielką nadzieję, że uda nam się nawiązać owocną współpracę” – napisał w liście intencyjnym Burmistrz Uniejowa.
Uroczystość przekazania listu intencyjnego odbyła się 15 czerwca w Zamku Arcybiskupów Gnieźnieńskich w Uniejowie i dzień później podczas spotkania mieszkańców parafii z gośćmi z Krakowa, Kaustinen i Arteny w Sali Ochotniczej Straży Pożarnej w Spycimierzu.
Artystyczny fotoreportaż
Podczas przygotowań i w czasie samej uroczystości artysta fotografik Janusz Tatarkiewicz wykonywał profesjonalne dokumentacyjne i jednocześnie artystyczne zdjęcia rodzin uczestniczących w przekazywaniu tradycji, by zachować dla przyszłych pokoleń pamięć o rodzinach, które co roku układają kwiatowy dywan na procesję Bożego Ciała. Zdjęcia Janusza Tatarkiewicza ilustrują niniejszy artykuł i są dostępne w Społecznym Archiwum Spycimierskim na stronie spycimierskiebozecialo.pl.
