Seminaria spycimierskie na stałe weszły do kalendarza najważniejszych wydarzeń odbywających się co roku w Uniejowie i Spycimierzu. To czas podsumowań projektów, prezentacji efektów badań, premierowych pokazów publikacji i przede wszystkim długich rozmów i dyskusji mieszkańców z ekspertami.
18 listopada odbyło się już VI Seminarium Spycimierskie. Program podzielony został na dwa bloki – południowy, który odbył się w sali konferencyjnej Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Uniejowie i wieczorny w sali Ochotniczej Straży Pożarnej w Spycimierzu.
Czas podsumowań
Pierwsza część miała charakter międzynarodowy za sprawą udziału ekspertów z Włoch i Argentyny. Po powitaniu gości przez Beatę Szymczak, dyrektorkę Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Uniejowie, głos zabrał Andrzej Szoszkiewicz – przypomniał on najważniejsze wydarzenia związane z niematerialnym dziedzictwem kulturowym, które w tym roku odbywały się w Spycimierzu i Uniejowie i miały związek z wpisem na światową listę UNESCO. Wpis znacząco wpłynął na większość wydarzeń w roku 2022, ogłoszonym przez Radę Miejską w Uniejowie „Rokiem UNESCO”. Jego obchody rozpoczęły się 10-11 maja w Uniejowie międzynarodową konferencją „Dziedzictwo kulturowe: szanse i wyzwania dla samorządów”. Tegoroczne Boże Ciało w Spycimierzu jak zwykle oczarowało pięknymi dywanami z żywych kwiatów, które ułożyli oczywiście mieszkańcy parafii. Wartością dodaną tegorocznego święta była obecność wyjątkowych gości. Mogliśmy wysłuchać koncertów skrzypków z Kaustinen (Finlandia), których wyjątkowy styl muzyczny został doceniony przez UNESCO wpisem na światową listę. Znaczącym akcentem w procesji Bożego Ciała był udział gości z Arteny (Włochy), kultywujących starą tradycję kwiatowych krucyfiksów. Trzecim niezapomnianym wydarzeniem był I Festiwal Dziedzictwa Kulturowego, w którym brali udział depozytariusze tradycji wpisanych na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego: tj. sztuka gry na carillonie z Gdańska, koronka z Koniakowa, haft kaszubski, snutka golińska i szopkarstwo krakowskie. Nie zabrakło także parafian spycimierskich, którzy ułożyli wspaniały obraz z żywych kwiatów.
Następnie głos zabrali prelegenci zagraniczni. Andrea Melilli, prezes Stowarzyszenia „Infioritalia” z Włoch, wspomniał najważniejsze punkty wieloletniej współpracy między „Infioritalią” a Uniejowem i Spycimierzem, która zaowocowała wieloma wspólnymi przedsięwzięciami. Niezależny ekspert ds. dziedzictwa niematerialnego Eduardo Carbone omówił tradycje wpisane na światową listę UNESCO, które posiadają elementy przypominające tradycję układania kwiatowych dywanów w Spycimierzu.
Premiera drugiego tomu z Serii Spycimierskiej
Kulminacyjnym punktem pierwszej części VI Seminarium była premiera drugiego tomu z Serii Spycimierskiej pod redakcją prof. Katarzyny Smyk „Dziedzictwo niematerialne
w krajobrazie kulturowo-przyrodniczym. Przykład Bożego Ciała w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje”. Zespół autorów składający się zarówno z naukowców, jak i praktyków dogłębnie przeanalizował najważniejsze elementy krajobrazu, którego istotną częścią jest przekazywana od ok. 200 lat z pokolenia na pokolenie tradycja układania kwiatowych dywanów na procesje Bożego Ciała w Spycimierzu, wpisana w 2021 r. na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. Opis i uzasadnienie takiego nowatorskiego podejścia do ochrony tradycji przedstawiła we wstępie prof. Katarzyna Smyk: „ Projekt stał się pionierski, gdyż nie została do tej pory w Polsce metodycznie, systematycznie, interdyscyplinarnie i partycypacyjnie opracowana ani wdrożona praktyka ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego wraz z otoczeniem społeczno-przyrodniczo-kulturowym. Wypracowanie nowego wzoru ochrony oraz wzmocnienie potencjału depozytariuszy Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu odbyło się poprzez działania ukierunkowane na integrację wspólnoty parafian, nawiązanie i zacieśnienie relacji z podmiotami zewnętrznymi, zdobywanie wiedzy i umiejętności, podnoszenie świadomości, a także na kontynuację dotychczasowych i wypracowywanie nowych form ochrony tradycji spycimierskiego Bożego Ciała w kontekście krajobrazu kulturowo-przyrodniczego”.
Na część pierwszą publikacji składa się 12 rozdziałów-ekspertyz, a rozpoczyna ją rozdział autorstwa Bogdana Włodarczyka i Michała Dudy z Uniwersytetu Łódzkiego, zatytułowany „Środowisko geograficzne Spycimierza”. Anna Pająk-Kowalska z Urzędu Miasta Uniejów w rozdziale „Walory przyrodnicze parafii Spycimierz” omawia znajdujące się na tym terenie obszary chronione oraz bogatą faunę i florę. Historyk Tomasz Wójcik jest autorem rozdziału „Historia wsi parafii Spycimierz”. Rozdział szósty, autorstwa Magdaleny Ziółkowskiej z UAM, „Budowa kościoła w Spycimierzu jako proces tożsamościotwórczy”, dotyczy wskazania możliwych kierunków konstruowania tożsamości lokalnej związanych z budową świątyni w Spycimierzu. Jolanta Dragan z Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej i prof. Katarzyna Smyk omawiają różnorodność form małej architektury sakralnej w parafii Spycimierz wedle kryterium formy i tworzywa. Ósmy rozdział monografii, autorstwa Magdaleny Kwiecińskiej, poświęcony jest pamięci o budowniczych kościoła w Spycimierzu i ich roli integrującej społeczność parafian. W kolejnym rozdziale Tomasz Wójcik prezentuje efekty badań nad rekonstrukcją tras Bożego Ciała na przestrzeni dziejów. W rozdziale dziesiątym, „Społeczne Archiwum Spycimierskie – idea, cele i metodologia”, Arkadiusz Jełowicki przybliża konteksty powoływania oraz późniejszego funkcjonowania archiwów społecznych. Autor przedstawia też etapy tworzenia Społecznego Archiwum Sycimierskiego, zaś w aneksie do rozdziału zamieszcza kartę jednostki archiwalnej. Jacek Janowski z Polskiej Organizacji Turystycznej w rozdziale „Dziedzictwo niematerialne jako produkt turystyki zrównoważonej” porządkuje pojęcia i definicje związane z produktem turystycznym w aspekcie kryteriów zrównoważonego rozwoju. Opinie społeczności lokalnej i odwiedzających dotyczące rozwoju turystyki w Spycimierzu stanowią rozdział napisany przez Marzenę Makowską-Iskierkę i Jolantę Latosińską z UŁ. Koncepcji produktu turystyki zrównoważonej Spycimierza poświęcony jest rozdział trzynasty autorstwa Beaty Krakowiak i Jolanty Wojciechowskiej z UŁ. Czy tradycja może być markowa (przykład Spycimierskiego Bożego Ciała)? – takie pytanie stawia Andrzej Szoszkiewicz, niezależny ekspert do spraw niematerialnego dziedzictwa kulturowego i budowania marki. Według niego przykład tradycji układania kwiatowych dywanów na procesję Bożego Ciała w Spycimierzu pokazuje, że budowa marki korzystnie wpływa na rozpoznawalność zjawiska i spaja społeczność depozytariuszy.
W drugiej części tomu Katarzyna Smyk omawia ideę i metodykę przygotowania rekomendacji działań ochronnych procesji Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu w kontekście krajobrazu kulturowo-przyrodniczego, po czym następuje zestawienie rekomendacji, jakie przygotowali autorzy ekspertyz. Podzielono je na dwa działy: porady dla depozytariuszy i interesariuszy dziedzictwa dotyczące funkcjonowania Centrum „Spycimierskie Boże Ciało. Tom zamyka bibliografia.
Pobierz publikację w pdf-ie (3,2 MB)
Wieczorne spotkanie w Spycimierzu
Na to wydarzenie mieszkańcy oczekiwali od dawna. Nic dziwnego, że duża sala OSP w Spycimierzu szybko zapełniła się do ostatniego miejsca. Na początku wysłuchaliśmy pięknego koncertu w wykonaniu miejscowej Orkiestry Dętej OSP. Następnie gość specjalny – Joanna Cicha-Kuczyńska Radca ds. UNESCO z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wręczyła pamiątkowe certyfikaty wpisu tradycji układania kwiatowych dywanów na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. Certyfikaty otrzymały kluczowe instytucje i organizacje, których wspólne starania umożliwiły uzyskanie wpisu na światową listę: w imieniu Gminy Uniejów certyfikat odebrał burmistrz Józef Kaczmarek, w imieniu parafii – ks. Dariusz Ziemniak, a w imieniu Parafialnego Stowarzyszenia „Spycimierskie Boże Ciało” – była i obecna prezes Maria Pełka i Joanna Winnicka, a także Beata Szymczak, kierownik projektu, dyrektor Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Uniejowie, która była beneficjentem projektu.
o tej uroczystości głos zabrała Maria Pełka, która przybliżyła sześć lat działalności Parafialnego Stowarzyszenia „Spycimierskie Boże Ciało”. Następnie Beata Szymczak zaprezentowała cele i efekty kończącego się projektu „Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu w kontekście krajobrazu kulturowo-przyrodniczego”. Prof. Bogdan Włodarczyk z Uniwersytetu Łódzkiego omówił raport z badań geograficzno-przestrzennych 2021-2022, po nim zaś prof. Katarzyna Smyk przedstawiła raport z badań etnologicznych 2021. W tym roku dzięki wsparciu i z inicjatywy burmistrza Józefa Kaczmarka poprowadzono także badania dronowe oraz pionierskie badania teleinformatyczne na podstawie logowania z telefonów komórkowych. Dane, które są obecnie w opracowaniu mają za zadanie określić skalę zjawiska oraz zobrazować ruch odwiedzających w obrębie Spycimierza i Uniejowa w dniu święta. Ponadto, burmistrz zlecił badania archeologiczne średniowiecznego grodziska, zwanego Górką Kasztelańską. Zespół archeologów kierowany przez Radosława Hermana i prof. Jerzego Sikorę z Uniwersytetu Łódzkiego podjął się trudnego zadania ustalenia chronologii zabytku oraz rozpoznania stanu zachowania konstrukcji dawnego grodu. Efekty tej pracy przedstawił w prezentacji Józef Kaczmarek. Tomasz Wójcik, historyk, przewodniczący Rady Miejskiej, oraz dr Jędrzej Kałużny, historyk i regionalista, pokazali efekty badań historycznych i wykopalisk archeologicznych w Spycimierzu. Jędrzej Kałużny omówił także podstawy programu edukacyjnego powstającego Centrum „Spycimierskie Boże Ciało” oraz ścieżkę kulturową w Spycimierzu. Ostatnia prezentacja merytoryczna dotyczyła Spycimierskiego Archiwum Społecznego.
Bardzo ciekawa i wzruszająca była prezentacja fotografii autorstwa Janusza Tatarkiewicza, artysty fotografika i filmowca, wykładowcy na Uniwersytecie Plastycznym im. Magdy Abakanowicz w Poznaniu. Autor po raz pierwszy pokazał zdjęcia wykonane podczas tegorocznego Bożego Ciała w Spycimierzu, w tym portrety rodzin spycimierskich, inspirowane twórczością znanej polskiej fotografki Zofii Rydet.
Bogaty program i wiele pozytywnych wrażeń zachęciły licznych gości do długich rozmów przy kolacji. Ostatni uczestnicy spotkania opuszczali gościnną remizę w Spycimierzu ok. godz. 22.00.
Seminarium odbyło się w ramach projektu: „Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu w kontekście krajobrazu kulturowo-przyrodniczego”, dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
