Kwiatowe dywany częścią światowego dziedzictwa UNESCO
16 grudnia 2021 r., podczas XVI sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO tradycja Kwiatowych dywanów na procesje Bożego Ciała została wpisana na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. To był wielki dzień dla mieszkańców parafii Spycimierz. Droga do tego sukcesu była długa i wymagała zaangażowania parafian, burmistrza Uniejowa, pracowników Urzędu Miejskiego i ekspertów. Więcej informacji o tym, jak przeżywaliśmy ten dzień, przeczytasz tutaj.
20 miesięcy oczekiwania
Ostatni odcinek drogi do UNESCO rozpoczął się 30 marca 2020 r., kiedy prof. Piotr Gliński, wiceprezes Rady Ministrów, minister kultury i dziedzictwa narodowego, złożył w imieniu depozytariuszy wniosek zatytułowany „Tradycja kwiatowych dywanów na procesje Bożego Ciała” o wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. Wniosek obejmuje również tradycje układania kwiatowych dywanów w czterech parafiach w regionie opolskim – Kluczu, Olszowej, Zalesiu Śląskim i Zimnej Wódce.
Nad dokumentem pracował zespół redakcyjny pod kierunkiem radcy ministra Joanny Cichej-Kuczyńskiej. Najpierw powstała wersja w języku polskim, która została przesłana do Rady ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego przy ministrze kultury i dziedzictwa narodowego. Po uzyskaniu pozytywnej opinii dokument został uzupełniony i przetłumaczony na język angielski. Równolegle trwały prace nad adaptacją filmu w reżyserii Janusza Tatarkiewicza „Spycimierskie Boże Ciało” na potrzeby wniosku. Niezbędną częścią dokumentacji była zgoda społeczności spycimierskiej na złożenie wniosku. Jego treść była na bieżąco konsultowana podczas spotkań, w których uczestniczyli reprezentanci mieszkańców Spycimierza – pani Maria Pełka, prezeska Parafialnego Stowarzyszenia „Spycimierskie Boże Ciało”, radna Rady Miejskiej w Uniejowie Jolanta Ilska i sołtys Stanisław Pełka. W spotkaniach konsultacyjnych brał udział także burmistrz Uniejowa Józef Kaczmarek, który informował o działaniach Gminy na rzecz ochrony spycimierskiego dziedzictwa.
Nasz wniosek w języku angielskim przeszedł najpierw weryfikację formalną, a następnie długi proces oceny ze strony międzynarodowego grona ekspertów.
Pracami Komisji Ewaluacyjnej kierowała dr Ľubica Voľanská. W jej skład wchodzili jeszcze prof. Pier Luigi Petrillo (Włochy), Nigel Encalada (Belize), Kirk Siang Yeo (Singapur), Lemeneh Getachew Senishaw (Etiopia), Saeed Al Busaidi (Oman) oraz przedstawiciele pięciu akredytowanych organizacji pozarządowych. Komisja zbierała się trzykrotnie na kilkudniowe posiedzenia. 15 listopada 2021 r. ukazała się pozytywna recenzja Komisji Ewaluacyjnej. Otworzyła ona drogę do uzyskania formalnej zgody na wejście na Listę UNESCO. Procedura zakończyła się 16 grudnia 2021 r. wpisem do światowego rejestru.
Eksperci nie tylko pozytywnie zaopiniowali nasz wniosek, lecz przyznali wyróżnienie za „dobrze opracowany dokument, zawierający świetnie zrealizowany film, który pokazuje silne zaangażowanie społeczności”. Komisja przyznała pochwały jeszcze trzem tradycjom: „Gra na skrzypcach w Kaustinen oraz związane z nią praktyki i sposoby wyrażania się” (Finlandia), „L-Għana a maltańska tradycja pieśni ludowych” (Malta), „Wartości, wiedza, zwyczaje i praktyki ludu Awajún związane z garncarstwem” (Peru), „Tradycje nordyckich łodzi klinkierowych” (Dania, Finlandia, Islandia, Norwegia i Szwecja).
Wpis jest otwarty na podobne tradycje z innych krajów.
Obejrzyj ogłoszenie decyzji o wpisie na listę UNESCO.
Wyświetl film: Flower carpets tradition UNESCO 1080p 25MB – YouTube
Z pokolenia na pokolenie
Ratyfikując w 2003 r. Konwencję UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, Polska zobowiązała się do inwentaryzowania przejawów tego dziedzictwa. Co to jest dziedzictwo niematerialne? Zgodnie z Konwencją pod tym pojęciem należy rozumieć:
- tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego
- sztuki widowiskowe
- zwyczaje, rytuały i obrzędy świąteczne
- wiedzę i praktyki dotyczące przyrody i wszechświata
- umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym.
Na poziomie międzynarodowym Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization – UNESCO) prowadzi dwie listy: Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości i Rejestr dobrych praktyk.
Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego
Zanim tradycja weszła na listę światową, dostała się do krajowego rejestru. 14 lutego 2018 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wpisał Procesję Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Na liście prowadzonej przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w październiku 2021 r. znajdowało się 49 zwyczajów, tradycji i obrzędów z Polski.
22 października 2018 r. przedstawiciele społeczności Spycimierza odebrali decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego o wpisie na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Odbyło się to podczas uroczystej Gali Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Teatrze Stanisławowskim w Łazienkach Królewskich w Warszawie.
Podczas Gali w Łazienkach Królewskich ministerialne decyzje o wpisie na Listę odebrali przedstawiciele depozytariuszy piętnastu tradycji. W czasie uroczystości Magdalena Gawin, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, podkreśliła, że tradycje, obrzędy, pieśni, tańce czy rzemiosło budują poczucie tożsamości i polskie państwo będzie wspierać kulturę ludową i jej twórców.
Za prestiżowe wyróżnienie dziękowali na scenie Teatru Stanisławowskiego prezeska Parafialnego Stowarzyszenia „Spycimierskie Boże Ciało” Maria Pełka oraz były proboszcz parafii w Spycimierzu ks. Wojciech Kaźmierczak, który zainicjował starania o wpis na krajową listę. Towarzyszyli im radna Jolanta Ilska, sołtys Stanisław Pełka, publicysta śp. Andrzej Godlewski oraz Beata Czyszek z Urzędu Miasta w Uniejowie.
Przeczytaj broszurę pt. „Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Kluczu, Olszowej, Zalesiu Śląskim i Zimnej Wódce”
